Μια λύση σε μια κατάσταση που δεν τραβάει άλλο, μια έξοδος, ή μια απόδραση; Και η κρίση τελειώνει με ένα διαζύγιο ή τα πράγματα μπορούν να γίνουν ακόμη χειρότερα; Οι εμπλεκόμενοι δυο πρόσωπα που κάποτε αγαπήθηκαν πολύ, συνήθως και καρποί της αγάπης, τα παιδιά, ενίοτε και ένα ευρύτερο οικογενειακό περιβάλλον που εμπλέκεται στη διαδικασία ή καλείται να στηρίξει με διάφορους τρόπους (ηθικά, ψυχολογικά, οικονομικά, πρακτικά) την απόφαση ή τη νέα δημιουργηθείσα κατάσταση. Όλοι θα υποστούν συνέπειες, όλων η ζωή θα αλλάξει, εσωτερικά και εξωτερικά. Η αιτία, όμως, του διαζυγίου (ισχυρός κλονισμός του γάμου, αφάνεια, συναίνεση), καθώς και ο χειρισμός του είναι αυτά που θα καθορίσουν το πώς θα βιωθεί η εμπειρία. Τόσο για τους συζύγους όσο και για τα παιδιά. Το αποτύπωμα θα μείνει. Το ζητούμενο, ωστόσο, και το επιθυμητό είναι να μην αφήσει αρνητικές επιδράσεις, κυρίως στη ζωή των παιδιών.
Οι γονείς που σκέφτονται ή έχουν αποφασίσει να χωρίσουν ή έχουν χωρίσει συνήθως ανησυχούν για το πόσο και πώς ο χωρισμός θα επιβαρύνει τα παιδιά τους, αλλά και για το πώς οι ίδιοι και τα παιδιά θα προσαρμοστούν στα καινούρια δεδομένα. Την απάντηση στις εύλογες αυτές ανησυχίες φέρνει καταρχήν ο τρόπος της λύσης του γάμου. Όσο πιο «αθόρυβα», σταδιακά, και εν τέλει αναμενόμενα για όλους επέλθει η λύση, τόσο πιο εύκολη η προσαρμογή, αφού έχει δοθεί σε όλες τις πλευρές ο χρόνος να συνειδητοποιήσουν τις επερχόμενες αλλαγές και να τις διαχειριστούν κυρίως σε ψυχοσυναισθηματικό επίπεδο. Μια ρήξη τόσο στους συναισθηματικούς δεσμούς όσο και στη δομή της οικογένειας ούτως ή άλλως δεν είναι εύκολη για κανέναν. Βέβαια, ένα διαζύγιο λόγω αφάνειας, συνήθως του πατέρα, δεν προκαλεί ιδιαίτερη αναστάτωση, αφού πρακτικά δεν αλλάζουν πολλά πράγματα. Ένα ήρεμο συναινετικό διαζύγιο θα επιφέρει «ήρεμες διαταραχές», αφού ως επί το πλείστον σε αυτές τις περιπτώσεις οι διαδικασίες γίνονται σε ένα πολιτισμένο κλίμα και οι γονείς είναι συνειδητοποιημένοι τόσο για τους ίδιους τους τους εαυτούς όσο και για την ευθύνη του ρόλου και της στάσης τους απέναντι στα παιδιά τους. Ένας ξαφνικός, έντονος και συχνά βίαιος τερματισμός του γάμου και ακρωτηριασμός της οικογένειας εύλογα δημιουργεί και τα περισσότερα προβλήματα.
Όσον αφορά στα παιδιά, η ευκολία της προσαρμογής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, το φύλο των παιδιών, η προσωπικότητά τους, η ύπαρξη αδερφών, η παρουσία και έμπρακτη στήριξη του λοιπού οικογενειακού περιβάλλοντος, αλλά και του ευρύτερου κοινωνικού. Κυρίως, όμως, το αν ένα διαζύγιο επιφέρει βραχυπρόθεσμες ή μακροπρόθεσμες συνέπειες στη ζωή των παιδιών έχει να κάνει με το χειρισμό της κατάστασης από τη μεριά των γονιών. Είναι, λοιπόν, ζωτικής σημασίας τα παιδιά να βιώσουν το διαζύγιο όσο πιο ανώδυνα γίνεται. Προς την αποφυγή του ανεπανόρθωτου ψυχολογικού τραυματισμού οδηγούν τα εξής: – Τα παιδιά ενημερώνονται για την απόφαση των γονιών και από τους δυο γονείς προτού επέλθει ουσιαστικά και τυπικά το διαζύγιο. Οι γονείς τονίζουν στα παιδιά ότι στην απόφαση αυτή οδηγήθηκαν για δικούς τους προσωπικούς λόγους που δε σχετίζονται με εκείνα, τα οποία έτσι κι αλλιώς τα αγαπάνε και θα συνεχίσουν να τα αγαπάνε. – Οι γονείς δίνουν το χώρο στα παιδιά να εκφράσουν τα συναισθήματά τους ελεύθερα και τα βοηθούν να ξεπεράσουν τις όποιες ενοχές, ανασφάλειες, αρνητικές σκέψεις, ανεπιθύμητες ή ανάρμοστες αντιδράσεις. Η κατανόηση από την πλευρά των γονιών είναι τόσο σημαντική όσο και η οριοθέτηση των συμπεριφορών. – Τα παιδιά δεν επιφορτίζονται με τις ευθύνες των γονιών προς αναπλήρωση της απουσίας του ενός γονιού. – Οι γονείς δεν αναμειγνύουν τα παιδιά στις αντιδικίες τους. – Οι συνήθειες και η καθημερινότητα των παιδιών διατηρούνται. – Και οι δυο γονείς κρατάνε ουσιαστική επαφή με τα παιδιά, τα οποία μπορούν να βλέπουν όποτε θέλουν τον γονιό που δεν έχει την επιμέλεια και να περνάνε μαζί του ποιοτικό χρόνο. Το διαζύγιο δεν είναι μια εύκολη κατάσταση και έχει πολλές διαστάσεις. Η παρέμβαση από κάποιον ειδικό μπορεί πολλές φορές να παίξει καταλυτικό ρόλο για όλες τις εμπλεκόμενες πλευρές. Η παρέμβαση μπορεί να γίνει είτε σε προληπτικό επίπεδο, όπου οι σχέσεις των συζύγων είναι επισφαλείς, όχι όμως τελειωμένες και η απόφαση δεν έχει παρθεί ακόμη, είτε κατά την οξεία φάση, όπου η κρίση είναι έντονη και έχει οδηγήσει στην απόφαση για τη λύση του γάμου. Αλλά και μετά το διαζύγιο, ο ειδικός μπορεί να βοηθήσει στη δημιουργία υποστηρικτικών συστημάτων, στην επικοινωνία, στην αντιμετώπιση των συνεπειών της νέας κατάστασης και πιθανώς της διόρθωσης των λαθών που έχουν γίνει κατά τη διαδικασία. Σε κάθε περίπτωση, οι πληγές που μένουν ανοιχτές θα δημιουργούν μια ευπάθεια σε επόμενες. Οι πληγές που επουλώνονται, όμως, δίνουν μια διαφορετική δύναμη, μια σοφία, μια ωρίμανση, μια ηρεμία. Ας γίνουν όλα σωστά.
